www.muzeum.turek.pl

Historia muzeum.

31 marca 2020

Początki muzealnictwa w Turku sięgają 1962 r., kiedy to powołano Turkowskie Towarzystwo Kultury, a w jego ramach - cztery sekcje m.in. muzealną. Jej zadaniem było gromadzenie pamiątek, dokumentów i eksponatów dotyczących historii miasta i okolic. Efekty jej działalności można było obejrzeć 3 lata później podczas wystawy z okazji organizowanych w 1965 r. „Dni Turka”.

W dalszych latach opracowano rejestr i opis zabytków, zakupiono dzieła sztuki miejscowych twórców ludowych. Zbiory wzbogaciły się (dzięki wielu ofiarodawcom) o stare monety, ordery, fotografie, sprzęt gospodarski z XIX wieku, starodruki (m.in. wydane w 1610 r. w Krakowie „Kazania Przygodne” Piotra Skargi, dokumenty i fotokopie dzieł Wojciecha z Brudzewa).

26 listopada 1972 r. sekcję przekształcono w Izbę Regionalną przy Powiatowym Domu Kultury. Głównym wątkiem jej działalności stało się kultywowanie bogatych tradycji tkackich Turku. Penetracja terenu oraz pomoc i dary mieszkańców, instytucji czy zakładów pracy (przede wszystkim Zakładów Przemysłu Jedwabniczego „Miranda") pozwoliły w dość krótkim czasie stworzyć kolekcję warsztatów tkackich (żakardowych i kilimowych), krosen ludowych, snowadeł, motaków, motowideł, kołowrotków, wrzecion i innych narzędzi tkackich. Do tego trzeba dodać proporzec Zgromadzenia Tkaczy z 1828 r., sztandar tej organizacji (1891), lady tkackie (1860), puchar cechowy (1866), księgi cechowe (1825-1927), archiwalne fotografie założonej w 1908 r. przez Friedricha Mullera pierwszej fabryki włókienniczej w Turku. Izba była jedną z pierwszych w Polsce tworzących własna kolekcję makatek żakardowych (XIX-XX w.), nawiązując w ten sposób do tradycji nieistniejącej juz fabryki żakardów A.J. Heine oraz założonej w 1936 r. Spółdzielni Pracy „Tkacz”.

Organizowano również wystawy czasowe o zróżnicowanej tematyce jak np. „Mikołaj Kopernik. Życie i dzieło” (1973), „Paul Cezanne” (1974), „Dzieje oręża polskiego” (1975). Izba uczestniczyła też aktywnie w otwartych imprezach kulturalnych jak : „Dni folkloru wielkopolskiego” (1974), dożynki powiatowe, kiermasze, „Konkurs plastyków amatorów wielkopolski” (1975), organizując podczas nich prezentacje dzieł twórców ludowych z regionu.

Po reformie administracyjnej z 1975 r. izba otrzymała status instytucji państwowej, natomiast pod koniec 1977 r. (dzięki władzom lokalnym) nową siedzibę, na pierwszym piętrze starego, klasycystycznego ratusza z lat 70. XIX w., przy głównym rynku.

6 X 1978 r. placówka wznowiła działalność już jako Muzeum Rzemiosła Tkackiego, filia Muzeum Okręgowego w Koninie. Tegoż dnia podpisano umowę patronacką z Zakładami Przemysłu Jedwabniczego „Miranda”, udzielającymi stale pomocy materialnej, organizacyjnej i technicznej na rzecz turkowskiego muzeum. Efektem tej współpracy było m.in. ogłoszenie w lutym 1980 r. (wspólnie z Wydziałem Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego oraz Muzeum Okręgowym w Koninie) po raz pierwszy Ogólnopolskiego Przeglądu Nieprofesjonalnej Twórczości Tkackiej pod hasłem „Dom, praca, ojczyzna”. Spośród nadesłanych z całej Polski prac wyłoniono najlepsze, nagradzając je „Złotymi”, „Srebrnymi" i „Brązowymi Turami” oraz „Złotym Czółenkiem”. Następne edycje konkursu odbyły się w latach : 1984, 1987, 1990, 1993, 1996, 2002, 2005 i 2008. Najbliższa jest przewidziana na rok 2013.

Merytoryczną i budżetową samodzielność muzeum uzyskało w 1984 r., obecnie jest finansowane przez samorząd miasta. W pierwszym pełnym roku działalności placówkę odwiedziło 2711 osób, później ta liczba systematycznie rosła - z 3091 zwiedzających w 1981 r., 4089 w roku 1991 r., do 10713 w 2001 r. Największym zainteresowaniem w tym okresie cieszyły się wystawy o tematyce regionalnej np. : „Turek 1939-1945. Przeciw wojnie” (1985), „Mieszkańcy Turku podczas Drugiej Wojny Światowej” (1989), „Kościół w Turku - zabytki i pamiątki historyczne” (1989, „Wybitni Turkowianie, znani Polacy i ich związki z Turkiem” (1991), „Turek - piękno detalu architektonicznego starego miasta” (1993). Współpraca z innymi instytucjami kulturalnymi w kraju pozwoliła zorganizować takie wystawy jak m.in.: „Cztery wieki portretu polskiego” (1992), „Koloryści polscy” (1993), „Moda pradziejowa Europy” (1994), „Szopki krakowskie" (1996).

We wrześniu 1998 r. nasze muzeum zakupiło zbiór prawie 4000 negatywów wykonanych od października 1941 do grudnia 1943 przez niemieckiego fotografa z miejscowej komórki „Kreisbildstelle Turek Wartheland” dokumentującej życie codzienne na okupowanych przez Niemców podczas II Wojny Światowej terenach. Dzisiaj ten zbiór nazywany jest potocznie „Archiwum Igły” i prezentowany okresowo na salach wystawowych.

Miejscowa Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów” przy okazji prac odkrywkowych znajduje czasami kości zwierząt kopalnych (wymarłych bądź wybitych przez człowieka od kilku do kilkunastu tysięcy lat temu). Te najlepiej zachowane trafiają od lat 90. do naszej placówki, co umożliwiło uruchomienie w 2000 r. specjalnej ekspozycji (mamut, nosorożec włochaty, żubr pierwotny i in.). Towarzyszy jej od 2002 r. wystawa prezentująca efekty prac konińskich archeologów we wsi Gąsin, na południe od Turku. Znaleziono tam cmentarzysko kultury łużyckiej datowane na okres VII-V wiek przed Chrystusem z 42 grobami ciałopalnymi. Urny z prochami ludzkimi, brązowe szpile do włosów, żelazny grot włóczni, dziecięca bransoleta, kubki, czerpaki, dzbanki - to wszystko składa się na jedną z naszych wystaw stałych.

Wystawy czasowe w latach dwutysięcznych miały (podobnie jak w poprzednich dekadach) bogaty przekrój tematyczny - od „Polskie stroje ludowe” (2002) i „Europejskie stroje ludowe” (2004) przez „Militaria II Wojny Światowej” (2003), „Ogniem i mieczem. Wystawy strojów i militariów z filmu Jerzego Hoffmana” (2005), „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem. Stroje i militaria z filmu Jerzego Hoffmana” (2006) do „Z głębi dziejów : od epoki kamienia przez epokę brązu i żelaza do średniowiecza” (2007) oraz „Epoka snu i inne czasy. Życie i sztuka Aborygenów” (2009). Są to oczywiście tylko niektóre z popularnych „cza sówek” w ostatniej dekadzie naszej działalności.

Od 1978 r. działają przy muzeum: „Koło Rękodzieła Tkackiego Kobiet” i „Dziecięce Koło Tkackie” (dzieci specjalnej troski). W programie zajęć m.in. koronka szydełkowa, koronka czółenkowa, tkanie na ramkach tkackich splotem płóciennym, haft wielkopolski. Swoją siedzibę mają również organizacje i stowarzyszenia zewnętrzne - turkowskie koło Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Wielkopolska, koło terenowe Związku Sybiraków, Zgromadzenie Wojów i Rycerzy Grodu Tura (grupa rekonstrukcyjna), Klub Miłośników Fantastyki „Trako”.

Muzeum czynnie uczestniczyło (i uczestniczy) w przedsięwzięciach miejskich jak: Komitet Odbudowy Pomnika Marszałka J. Piłsudskiego (1990), Komitet Obchodów 650-lecia Miasta Turku (1991), Komitet Budowy Pomnika Żołnierzom „Groźnego” (1991). Ma także swój wielki udział w niejednej publikacji wydawnictwa „BibliothecaTurcoviana”.

Zorganizowana w naszej instytucji w 2001 r. wystawa „Józef Mehoffer - twórca znany i nieznany” dała asumpt do idei zrekonstruowania i montażu w Kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Turku niedokończonych (w latach 30.) witraży autorstwa J. Mehoffera. Merytoryczną kontynuacją było stworzenie projektu „Turek - miasto w klimacie Mehoffera”, przewidującego odnowienie zabytkowych polichromii w naszym kościele oraz przebudowę ratusza na potrzeby muzealne. Ta druga część projektu pochłonęła ponad 6,3 mln zł, ale przyniosła też : powiększenie powierzchni Muzeum (z 247,61 metrów kw. do 1330 metrów kwadratowych), wzbogacenie oferty o funkcje multimedialne, prelekcyjno - konferencyjne oraz warsztatowo - szkoleniowe. Zaktywizowano dziedziniec muzealny, na którym odbywać się będą imprezy muzyczne i filmowe a także wielkoformatowe projekty plenerowe. Nowa jest też ekspozycja mehofferowska na którą składają się wszystkie aktualnie będące w posiadaniu Muzeum i Gminy Miejskiej Turek kartony z projektami polichromii i witraży do turkowskiego kościoła a także osobiste pamiątki po artyście. Po zakończeniu prac remontowych i adaptacyjnych, 26 maja 2012 r., nastąpiło uroczyste otwarcie nowego Muzeum Rzemiosła Tkackiego.

 

Od 21 marca 2013 roku Muzeum Rzemiosła Tkackiego funkcjonuje pod nową nazwą - Muzeum Miasta Turku im. Józefa Mehoffera.

 

Galeria

  • Powiększ zdjęcie Dawna siedziba muzeum

    Dawna siedziba muzeum

  • Powiększ zdjęcie Ratusz

    Ratusz